Zaburzenia smaku u chorych przewlekle hemodializowanych

Abstract

Przewlekła choroba nerek jest schorzeniem szeroko rozpowszechnionym i dotyczącym wciąż wzrastającego odsetka populacji. Mimo systemowego leczenia pacjentów we wcześniejszych stadiach choroby, a także ulepszenia metod leczenia nerkozastępczego, śmiertelność i rokowanie w PChN nadal znacznie odbiega od wartości populacyjnych. Czynnikiem prowadzącym do pogorszenia rokowania w tej grupie chorych jest, między innymi, upośledzenie stanu odżywiania, które w PChN najpełniej opisuje termin – wyniszczenie białkowo-energetyczne. Chociaż zaleca się, aby u osób wymagających leczenia nerkozastępczego pierwotnie rozważyć możliwość i wykonać przeszczepienie nerki, większość chorych w Polsce leczona jest metodą hemodializy, zwykle długotrwale. Jednym z powikłań przewlekłej choroby nerek są zaburzenia smaku. Literatura poświęcona dysgeuzji u chorych z PChN leczonych hemodializami jest nieliczna, pochodzi głównie z lat 80. i 90. XX wieku, a wnioski z niej płynące nie są spójne. Przeważająca część autorów potwierdza występowanie upośledzenia smaku u pacjentów leczonych HD, lecz zakres i stopień tych zaburzeń różnią się między poszczególnymi badaniami. W dostępnym piśmiennictwie, ocena funkcjonowania smaku opiera się głównie na jednej z metod badań gustometrycznych, a często także, lub jedynie, na kwestionariuszach wypełnianych przez chorych. Część autorów podejmowała próbę oceny wpływu hemodializy na percepcję smaku, nieliczni korelowali stwierdzone zaburzenia z nieprawidłowościami biochemicznymi w przebiegu PChN i próbowali zbadać wpływ dysgeuzji na stan odżywienia chorych. Celami głównymi badania była: ocena zaburzeń smaku u chorych z PChN leczonych HD; ocena wpływu pojedynczego zabiegu hemodializy na wrażliwość smakową chorych; ocena wpływu wieku, płci i wartości wybranych parametrów laboratoryjnych (stężenie potasu, sodu, mocznika i kreatyniny w surowicy) na wrażliwość smakową chorych z PChN leczonych HD; próba oceny zależności między zaburzeniami smaku stwierdzonymi u chorych z PChN leczonych HD, a wybranymi wskaźnikami wyniszczenia białkowo-energetycznego (BMI, stężenie albumin). W przedstawionym badaniu, testowaniu zmysłu smaku poddanych zostało 67 osób, w tym 37 chorych przewlekle hemodializowanych w Pododdziale Hemodializ i Dializ Otrzewnowych Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie. Pozostałych 30 ochotników bez wywiadu nefrologicznego stanowiło grupę kontrolną. Z udziału w badaniu wykluczono wszystkie osoby obarczone innymi, poza przewlekłą choroba nerek, chorobami upośledzającymi funkcjonowanie smaku i te, które prezentowały lub zgłaszały upośledzenie drożności nosa i węchu. Oceny smaku dokonano dwukrotnie w grupie chorych, przed i po hemodializie, i jednorazowo w grupie kontrolnej. Stężenia parametrów laboratoryjnych oznaczano rutynowo w próbkach krwi pobranych przed i po hemodializie u chorych. W diagnostyce odczuwania smaku zastosowano dwie metody: gustometrię swoistą oceniającą wrażliwość smaku słodkiego, kwaśnego, słonego i gorzkiego na 6 polach języka, oraz elektrogustomerię, dla przedniej i tylnej części języka obustronnie. Pomiary elektrogustometryczne wykonano za pomocą elektrogustometru uniwersalnego EG-2 zaprojektowanego i wykonanego w Instytucie Mikroelektroniki i Optoelektroniki Politechniki Warszawskiej na potrzeby przeprowadzania gustometrii w Klinice Laryngologii i Onkologii Laryngologicznej z Klinicznym Oddziałem Chirurgii Szczękowo-Czaszkowo-Twarzowej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie. Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące wnioski: zaburzenia smaku u chorych z PChN leczonych HD były powszechne i najczęściej dotyczyły smaku słodkiego i kwaśnego; pojedynczy zabieg hemodializy wywołał poprawę wrażliwości smakowej, szczególnie dla smaku słodkiego i kwaśnego; zarówno wiek oraz stężenie sodu, potasu, mocznika i kreatyniny w surowicy nie miały wpływu na wrażliwość smakową chorych z PChN leczonych HD. W przypadku wpływu płci wyniki były rozbieżne; zaburzenia smaku stwierdzone u chorych z PChN leczonych HD nie wiązały się z hypoalbuminemią i niedoborem masy ciała, które mogłyby wskazywać na rozwój wyniszczenia białkowo-energetycznego u tych chorych; gustometrię swoistą i elektrogustometrię powinno traktować się jako metody badawcze uzupełniające się wzajemnie, a nie alternatywne. Normy progów odczucia smaku wyznaczone w badaniu elektrogustometrem EG-2 pozwalają na wykorzystanie go w praktyce klinicznej.