Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą

Abstract

Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry o nieprzewidywalnym przebiegu klinicznym. Etiopatogeneza łuszczycy nie jest w pełni wyjaśniona, a na jej przebieg wpływają czynniki genetyczne, środowiskowe oraz immunologiczne. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają limfocyty T, komórki dendrytyczne oraz prozapalne cytokiny i chemokiny. W skórze powstaje środowisko cytokin sprzyjające różnicowaniu się limfocytów T dziewiczych (Th0) w kierunku trzech subpopulacji limfocytów Th: Th1, Th17 i Th22. Dochodzi do wzrostu ilości zróżnicowanych limfocytów Th w skórze oraz zwiększonego wydzielania ich cytokin: INF-γ, TNF-α, IL-17 i IL-22, które stymulują i podtrzymują procesy zapalne w skórze. Chociaż czynnik prowadzający do rozwoju reakcji zapalnej nie jest do końca poznany, to rola cytokin w patogenezie łuszczycy stała się podstawą do wprowadzenia leków biologicznych. Udział i rola poszczególnych cytokin w prowokowaniu i zaostrzaniu przebiegu łuszczycy nie jest całkowicie wyjaśniona i wymaga przeprowadzenia badań na dużych grupach chorych. Dane piśmiennictwa i obserwacje kliniczne wskazują na istotną rolę limfocytów Th17 w patogenezie łuszczycy. Wyjaśnienie czynników odpowiedzialnych za rekrutację komórek zapalnych do tkanek może mieć istotne znacznie dla zrozumienia mechanizmów powstawania zmian skórnych w przebiegu choroby oraz opracowania nowych metod diagnostycznych i terapeutycznych. Celem pracy była ocena udziału wybranych interleukin związanych z populacją limfocytów Th17 w patogenezie łuszczycy poprzez: pomiar stężeń IL-17, IL-22 i IL-23 w surowicy, analizę zależności surowiczych stężeń badanych interleukin z rozległością zmian skórnych ocenioną wg skali BSA oraz nasileniem choroby ocenionym wg skali PASI, analizę zależności pomiarów surowiczych stężeń interleukin z wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi. Do udziału w badaniu zakwalifikowano 116 chorych na łuszczycę plackowatą (38 kobiet i 78 mężczyzn) w wieku od 18 do 88 lat (średnio 40,8). Z badania wyłączono pacjentów ze współistniejącymi chorobami autoimmunologicznymi, alergicznymi, infekcyjnymi i nowotworowymi, a także przyjmujących leki, które miałyby wpływ na wynik przeprowadzonych badań. Grupę kontrolną stanowiło dobranych odpowiednio do płci i wieku 36 zdrowych ochotników (15 kobiet i 21 mężczyzn) w wieku od 22 do 54 lat (średnio 29,6), negujących występowanie łuszczycy w wywiadzie osobniczym i rodzinnym. U wszystkich badanych przeprowadzono wywiad lekarski, badanie przedmiotowe oraz oznaczono stężenie IL-17, IL-22 i IL-23 w surowicy. U chorych oceniono rozległość zmian skórnych wg skali BSA, stopień nasilenia choroby wg skali PASI, a także wykonano morfologię krwi obwodowej z oceną obrazu odsetkowego komórek oraz CRP.W zależności od wyniku BSA lub PASI pacjentów podzielono na dwie grupy: grupę chorych z łuszczycą lekką (BSA<3% lub PASI<7) oraz grupę chorych z łuszczycą umiarkowaną i ciężką (BSA≥3% lub PASI≥7). Ponadto wykonano oznaczenia u pacjentów podzielonych na dwie grupy zgodnie z programem lekowym leczenia biologicznego ciężkiej łuszczycy plackowatej: PASI<10 i BSA<10% oraz PASI≥10 i BSA≥10% . Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że średnie surowicze stężenie IL-22 w grupie chorych na łuszczycę plackowatą jest wyższe niż u osób zdrowych a różnica jest istotna statystycznie (p=0,0000001). Średnie surowicze stężenia IL-17 i IL-23 w grupie chorych na łuszczycę były niższe niż w grupie kontrolnej, a różnica w przypadku obu interleukin istotna statystycznie (odpowiednio: p=0,006 i p=0,024). Przeprowadzona analiza zależności pomiędzy stężeniem IL-17, IL-22 i IL-23 w surowicy oraz nasileniem choroby ocenionym skalą PASI wykazała korelację zgodną dla wszystkich badanych cytokin, ale istotną statystycznie jedynie w przypadku IL-22 (p=0,000005). Analiza zależności pomiędzy stężeniem badanych cytokin w surowicy oraz rozległością zmian skórnych ocenioną skalą BSA wykazała korelację zgodną dla wszystkich badanych cytokin, ale istotną statystycznie w przypadku IL-22 oraz IL-17 (odpowiednio: p=0,0004i p=0,006). W przeprowadzonej analizie porównawczej stężeń badanych cytokin w dwóch grupach chorych według skali PASI stwierdzono, że w grupie pacjentów z łuszczycą umiarkowaną i ciężką (PASI≥7) stężenie IL-22 jest wyższe niż w grupie pacjentów z łuszczycą lekką (PASI<7) a różnica stężeń jest istotna statystycznie (p=0,007384). W przypadku IL-17 i IL-23 obserwowano wyższe surowicze stężenia w grupie pacjentów z większym nasileniem choroby, ale różnice stężeń nie były istotne statystycznie. W analizie porównawczej stężeń badanych cytokin pomiędzy grupą osób zdrowych a grupą chorych z lekkim nasileniem łuszczycy (PASI<7) stwierdzono, że stężenie IL-22 jest istotnie wyższe w grupie chorych z łuszczycą lekką niż w grupie kontrolnej (p=0,001170), a stężenia IL-17 i IL-23 były istotnie niższe w grupie osób z łuszczycą lekką (PASI<7) niż w grupie kontrolnej (odpowiednio p=0,006523 i p=0,002917). W przeprowadzonej analizie porównawczej stężeń badanych cytokin w grupie kontrolnej i w grupie chorych z umiarkowaną i ciężką postacią łuszczycy (PASI≥7) stwierdzono, że podobnie jak w przypadku grupy chorych z lekką postacią choroby, surowicze stężenia IL-22 były wyższe w grupie osób chorych niż zdrowych, natomiast surowicze stężenia IL-17 i IL-23 były niższe w grupie osób z łuszczycą umiarkowaną i ciężką niż w grupie kontrolnej. Różnice stężeń IL-17, IL-22 i IL-23 w badanych grupach były istotne statystycznie (odpowiednio p=0,017163, p=0,000000, p=0,039249). W analizie porównawczej surowiczych stężeń IL-17, IL-22 i IL-23 w dwóch grupach chorych na łuszczycę plackowatą według skali BSA stwierdzono wyższe stężenia wszystkich badanych cytokin w grupie pacjentów z łuszczycą umiarkowaną i ciężką (BSA≥3%), ale nieistotne statystycznie. W analizie porównawczej surowiczych stężeń badanych cytokin w grupie osób z łuszczycą plackowatą lekką (BSA<3%) i w grupie osób zdrowych stwierdzono niższe stężenia IL-17, IL-22 i IL-23 w grupie osób chorych, a różnica stężeń była istotna statystycznie (odpowiednio: p=0,033743, p=0,001538, p=0,013429). Porównując stężenia badanych cytokin pomiędzy grupą osób z łuszczycą umiarkowaną i ciężką (BSA≥3%) a grupą kontrolną stwierdzono istotnie wyższe stężenia IL-17, IL-22 i IL-23 w grupie chorych z BSA≥3% (odpowiednio p=0,009767, p=0,000000i p=0,020629). Analiza porównawcza surowiczych stężeń IL-17, IL-22 i IL-23w grupie chorych z łuszczycą ciężką (BSA i PASI≥10) i w grupie chorych z łuszczycą lekką i umiarkowaną (BSA i PASI<10) wykazała istotnie statystycznie wyższe stężenia wszystkich badanych cytokin u pacjentów z łuszczycą ciężką (odpowiednio: p=0,003078, p=0,001868, p=0,036705). W analizie porównawczej surowiczych stężeń IL-17, IL-22 i IL-23w grupie chorych z łuszczycą lekką i umiarkowaną (BSA<10% i PASI<10) i w grupie kontrolnej stwierdzono istotnie wyższe stężenia IL-22 u pacjentów z łuszczycą lekką i umiarkowaną (BSA<10% i PASI<10) (p=0,0001). Surowicze stężenia pozostałych badanych cytokin (IL-17 i IL-23) były istotnie statystycznie niższe w grupie chorych na łuszczycę lekką i umiarkowaną (BSA<10% i PASI<10) (odpowiednio: p=0,0001 i p=0,0002). W grupie chorych z łuszczycą ciężką (BSA i PASI≥10) i w grupie kontrolnej stwierdzono wyższe stężenia wszystkich badanych cytokin u pacjentów z łuszczycą ciężką (BSA iPASI≥10). Różnice surowiczych stężeń IL-17, IL-22 i IL-23 w badanych grupach były istotne statystycznie jedynie w przypadku IL-22 (p=0,0001). Przeprowadzona analiza zależności wykazała istotną statystycznie ujemną korelację pomiędzy czasem trwania zaostrzenia a stężeniem IL-22 w surowicy (p=0,0003). Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy czasem trwania zaostrzenia a stężeniem pozostałych cytokin w surowicy. Podobnie, przeprowadzona analiza zależności wykazała istotną statystycznie dodatnią korelację pomiędzy czasem trwania choroby a stężeniem IL-22w surowicy (p=0,01). Nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy czasem trwania choroby a stężeniem pozostałych cytokin w surowicy. Na podstawie przeprowadzonych badań i analizy ich wniosków wykazano, że: wyniki badań własnych potwierdziły udział interleukin związanych z populacją limfocytów Th17 w patogenezie łuszczycy plackowatej, obniżone stężenia IL-17 i IL-23 w surowicy mogą wskazywać na ich miejscowe zaangażowanie w rozwoju zmian skórnych u chorych na łuszczycę plackowatą, pomiar surowiczego stężenia IL-22 ma wyższą wartość w ocenie aktywności choroby w porównaniu do stężeń IL-17 oraz IL-23 i może być w przyszłości rozważany jako element analizy dynamiki procesu zapalnego u chorych na łuszczycę plackowatą.