Ocena przydatności linii interwencyjnej dla weteranów misji wojennych i ich rodzin jako formy telemedycznej pomocy psychiatryczno-psychologicznej

Abstract

Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych związanych z pobytem na misji wśród weteranów armii amerykańskiej służących w Iraku i Afganistanie wynosi ok. 40-60%, w tym ok. 30% stanowią zaburzenia stresowe pourazowe (posttraumatic stress disorder-PTSD). Dane polskie są mnie precyzyjne. Na podstawie różnych źródeł informacyjnych szacuje się, że w Polsce PTSD dotyczy ok. 7-10% weteranów. Rozbieżność w danych pozwala zakładać, że znaczna część polskich weteranów może mieć problemy zdrowia psychicznego, ale nie korzysta z pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. Próba dotarcia do tej grupy żołnierzy stała się fundamentem rozwoju linii interwencyjnej dla weteranów misji wojennych oraz ich rodzin. Celem głównym pracy było stworzenie i przeprowadzenie oceny przydatności anonimowej telefonicznej linii interwencyjnej w pomocy weteranom misji i ich rodzinom. Cel ten zamierzono osiągnąć poprzez realizację celów szczegółowych tj. analizę danych socjodemograficznych określających profil weterana anonimowej linii interwencyjnej, ocenę jakościową problemów zgłaszanych przez osoby telefonujące ze szczególnym uwzględnieniem problemów zdrowia psychicznego oraz analizę oczekiwań odbiorców linii oraz możliwości i form ich spełnienia przez konsultantów. Opracowano organizacyjnie, wdrożono, uruchomiono i utrzymano w aktywnym funkcjonowaniu autorski projekt linii interwencyjnej dla weteranów misji wojennych i ich rodzin działającej przy Klinice Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii CSK MON Wojskowego Instytutu Medycznego. Z liczby 104 wszystkich interwencji zrealizowanych przez konsultantów podczas 4-letniej działalności linii do badań włączono 50 sprawozdań konsultantów dotyczących 25 weteranów. Sprawozdania konsultantów poddano: analizie ilościowej przeprowadzonej za pomocą specjalnie skonstruowanego do tego celu kwestionariusza służącego wyodrębnieniu jak największej liczby cech socjodemograficznych i medycznych mogących charakteryzować profil weterana linii interwencyjnej oraz ocenie jakościowej metodą case study, każdego przypadku z osobna z ustaleniem głównych problemów weteranów oraz oceną dokonaną przez 3 sędziów kompetentnych - specjalistów w zakresie psychiatrii - pod względem możliwości wystąpienia określonych zaburzeń psychicznych. W celu obiektywizacji ocen danych zgromadzonych w toku badania zastosowano metodę sędziów kompetentnych. Przedmiotem pomiaru decyzji sędziów była identyczność/zbieżność podjętych decyzji. W celu oceny miary zgodności opinii sędziów kompetentnych dokonano za pomocą programu Statistica obliczeń współczynników zgodności tj. Kappa Fleissa, Alfa Krippendorfa i W Kendalla. W okresie 4 lat działalności linii funkcjonującej 15 godzin tygodniowo odnotowano 104 zgłoszenia telefoniczne, z czego 87 (83,7%) zgłoszeń to rozmowy z weteranami i ich rodzinami, pozostałe 17 (16,3%) -z przypadkowymi osobami, które skontaktowały się z linią. 50 (57,5%) interwencji zakwalifikowano jako merytoryczne i poddano je dalszej analizie. Pomimo pozornie niewielkiej liczby zgłoszeń każda interwencja była indywidualnym, trudnym do rozwiązania problemem wymagającym indywidualnego podejścia. Głównie telefonowały żony i partnerki weteranów –56%. Najczęstsze zgłoszenia telefoniczne odnotowano z województw: dolnośląskiego (16%), mazowieckiego (16%), pomorskiego (12%), wielkopolskiego (12%) i lubuskiego (12%). W analizowanej grupie weteranów przeważały osoby żonate (64%), posiadające dwoje dzieci (40%), mieszkające w miastach pow. 100 tyś. mieszkańców (48%), uczestnicy jednej misji zagranicznej (60%) –głównie w Afganistanie (88%), korzystający z wcześniejszej pomocy psychiatryczno –psychologicznej w rejonie zamieszkania (48%). Głównymi powodami zgłoszenia do linii był obniżony nastrój (36%), nadużywanie alkoholu (24%) oraz zachowania agresywne (24%). Osoby telefonujące oczekiwały przede wszystkim możliwości uzyskania leczenia (56%) oraz rozmowy wspierającej (40%). Najbardziej popularnym źródłem uzyskania informacji o funkcjonowaniu linii był Internet (40%). Sędziowie kompetentni najczęściej rozpoznawali zaburzenia psychiczne związane z pobytem na misji (w tym PTSD oraz zaburzenia adaptacyjne) – 36% oraz uzależnienie od alkoholu – 28%. Analiza statystyczna potwierdziła, zgodność sędziów kompetentnych w zakresie następujących zaburzeń: PTSD, zaburzeń adaptacyjnych bez związku z pobytem na misji, uzależnienia od alkoholu oraz innych zaburzeń psychicznych niż wymienione w kwestionariuszu (tylko w przypadku współczynnika W Kendalla). Anonimowa linia interwencyjna okazała się skuteczną formą pomocy psychiatryczno –psychologicznej dla weteranów misji i ich rodzin, ponieważ dociera do tzw. ukrywającej się grupy weteranów z zaburzeniami psychicznymi. Badania własne wykazały, że z linii interwencyjnej korzystali głównie weterani misji w Afganistanie, mieszkający w dużych miastach, z ustabilizowaną sytuacją rodzinną oraz korzystający z wcześniejszej pomocy psychiatryczno –psychologicznej w rejonie zamieszkania. Główne problemy weteranów opisane w raportach w większości przypadków w ocenie sędziów kompetentnych świadczą o zaburzeniach psychicznych mogących mieć związek z pobytem na misji. Możliwość specjalistycznego leczenia oraz uzyskania różnych form wsparcia psychicznego były najczęstszym oczekiwaniem osób korzystających z linii interwencyjnej.