Ocena wpływu zaburzeń budowy i czynności stopy na zerwanie ścięgna Achillesa

Abstract

Zerwanie ścięgna Achillesa jest jednym z najczęstszych obrażeń sportowych, które może dotyczyć od 7 do nawet 40 osób na 100.000 rocznie. Głównie dotyczy to mężczyzn w 3-4 dekadzie życia. Najczęściej do tego typu urazu dochodzi w trakcie uprawiania aktywności sportowych angażujących w szczególności kończyny dolne, m.in. bieganie, piłka nożna, koszykówka, siatkówka, tenis itp. Czynników wpływających na zerwanie ścięgna jest wiele, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych. Mimo prowadzonych od wielu lat badań, nie ma zgodności, który z nich odgrywa największą rolę.Najczęściej etiologia tego uszkodzenia jest złożona. Literatura obfituje w publikacje podkreślające znaczenie czynników,takich jak:wiek, płeć, masa ciała, grupa krwi, czynniki genetyczne, przewlekła sterydoterapia, cukrzyca, błędy treningowe i wiele innych. Jednymi z możliwych czynników wewnątrzpochodnych prowadzących do zerwania ścięgna Achillesa są również zaburzenia w budowie i czynności stopy, jednak niewiele jest prac omawiających ten problem w szerszym aspekcie. Celem głównym badań była analiza związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy występowaniem zaburzeń czynności stopy a zerwaniem ścięgna Achillesa u mężczyzn uprawiających sport. Przeprowadzone badanie kliniczne obejmowało grupę 41 mężczyzn leczonych operacyjnie z powodu przerwania ścięgna Achillesa w Klinice Traumatologii i Ortopedii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie w latach 2014-2018 oraz kontrolną grupę 40 mężczyzn, którzy spełniali te same kryteria włączenia do badania z wyjątkiem przebytego zerwania ścięgna Achillesa. Każdy uczestnik badania wypełniał autorską ankietę oraz przechodził następujące badania: badanie kliniczne ortopedyczne, badanie radiologiczne stóp, badanie statyczne stóp z użyciem podoskanera (Podoscan 2D), badanie statyczne i dynamiczne stóp na platformie sił reakcji podłoża z pasywną ścieżką (Mata BASE). Końcowym etapem było: badanie doświadczalne z zakresu biomechaniki układu mięśniowo-szkieletowego kończyn dolnych, z oceną sił powstających w ścięgnie Achillesa, dla różnych wariantów ułożenia stopy oraz różnych schematów rozkładu nacisków sił reakcji podłoża na powierzchnię stopy (realizowane z zastosowaniem oprogramowania OpenSim) oraz analiza statystyczna wszystkich uzyskanych wyników. Badanie radiologiczne oraz badanie na platformie chodu pokazały, iż stopy osób w grupie badanej mają, zarówno pod względem budowy jak również czynności w trakcie chodu, znacznie więcej odchyleń od normy w porównaniu z grupą kontrolną. Zaobserwowano znacznie częstsze występowanie w tej grupie, w badaniu radiologicznym, cech budowy stopy płasko-koślawej jedno-lub obustronnie. Znacznie częściej w grupie badanej, w trakcie chodu, przeciążane jest przodostopie jedno-lub obustronnie oraz obserwowane jest ustawienie stopy w nadmiernym odwiedzeniu, co charakterystyczne jest dla stopy płasko-koślawej. Z badania doświadczalnego z użyciem metod cyfrowych wynika, iż wraz ze wzrostem obciążania przodostopia wzrasta siła w ścięgnie Achillesa –najniższe wartości odnotowano dla schematu obciążania 80% tyłostopie –20% przodostopie, a najwyższe dla schematu obciążania 40% tyłostopie – 60% przodostopie. Stwierdzono przy tym, iż najwyższe siły występują, gdy mamy do czynienia z obciążaniem przodostopia w schemacie: 20% części bocznej – 80% części przyśrodkowej oraz gdy kończyna dolna zrotowana jest zewnętrznie 12 stopni, a stopa ustawiona w znacznej pronacji 12 stopni. Wnioski: nabyte wady stóp, u mężczyzn regularnie uprawiających sport, mają wpływ na przerwanie ścięgna Achillesa; niekształcenie płasko-koślawe stóp u mężczyzn uprawiających sport, z przebytym przerwaniem ścięgna Achillesa, jest najczęściej obserwowaną wadą stóp; nabyte wady stóp, u mężczyzn uprawiających sport, bez zerwania ścięgna Achillesa, są rzadko spotykane. Prawidłowa budowa stóp ma u nich ochronny wpływ na ścięgno Achillesa; zniekształcenie płasko-koślawe stopy zwiększa znacząco siły przenoszone przez ścięgno Achillesa. Zwiększona rotacja zewnętrzna kończyny dolnej i nadmierne obciążenie przyśrodkowej części przodostopia powoduje zwiększenie sił przenoszonych przez ścięgno Achillesa.