Retrospektywna ocena wyników leczenia operacyjnego oponiaków guzka siodła tureckiego

Abstract

Oponiaki guzka siodła tureckiego (oponiaki nadsiodłowe) to rodzaj oponiaków nadnamiotowych zaliczanych do oponiaków czołowo-podstawnych. Są to typowe guzy przedniego dołu czaszki. To łagodne nowotwory o litej budowie, charakteryzujące się ekspansywnym, zwykle powolnym wzrostem, wywodzące się z komórek meningotelialnych pajęczynówki. Są dość dobrze odgraniczone od otaczającego mózgu, ale nie mają torebki. Do tej grupy oponiaków zalicza się guzy wyrastające z okolicy guzka siodła tureckiego, płaszczyzny klinowej, bruzdy skrzyżowania wzrokowego, przepony siodła lub okolicy rąbka klinowego. Częstość ich występowania oceniana jest określana na 12,8% wszystkich oponiaków ośrodkowego układu nerwowego. Etiopatogeneza jest zróżnicowana. Przy tym są guzami skąpoobjawowymi. Dlatego badanie kliniczne i dodatkowo diagnostyka obrazowa powinny być przeprowadzone ze szczególną ostrożnością i dociekliwością, wspomaganą pracą innych specjalistów, tj. okulistę i endokrynologa. Podstawowym leczeniem jest leczenie operacyjne, które czasami jest wspomagane radioterapią. Odpowiednio przeprowadzona operacja daje dużą szansę wyleczenia. Podstawowymi celami pracy była ocena: wyników leczenia chirurgicznego oponiaków guzka siodła z wykorzystaniem kraniotomii czołowej przypodstawnej jednostronnej, czynności hormonalnej układu podwzgórzowo-przysadkowego, okulistyczna. Dla realizacji w/w celów oceniano: doszczętność leczenia operacyjnego na podstawie skali Simpsona oraz wyników przed i pooperacyjnych badań MR okolicy skrzyżowania wzrokowego, funkcje układu podwzgórzowo-przysadkowego w okresie pooperacyjnym w odniesieniu do czynności tego układu w okresie przedoperacyjnym, czynność narządu wzrokowego (ostrość widzenia i pole widzenia) w okresie pooperacyjnym w odniesieniu do czynności tego układu w okresie przedoperacyjnym. W okresie od 1 stycznia 2000 roku do 31 lipca 2012 roku w Klinice Neurochirurgii Wojskowego Instytutu Medycznego hospitalizowano 18 696 chorych, w tym z rozpoznanym guzem ośrodkowego układu nerwowego było 4 612 chorych. Materiał pracy stanowiło 83 chorych z oponiakiem guzka siodła tureckiego spośród 749 chorych z rozpoznanym oponiakiem wewnątrzczaszkowym. U wszystkich chorych poddanych analizie dokonano 67 retrospektywnego przeglądu dostępnej dokumentacji medycznej: historie chorób, książki operacyjne, formularze opisów operacji, dostępna dokumentacja radiologiczna i histopatologiczna. Do badania włączono 83 kolejno leczonych chorych, tj. 71 kobiet (85%) i 12 mężczyzn (15%), w wieku od 24 do 74 lat (średnia: 51,9; odchylenie standardowe: 11,2). U wszystkich chorych w okresie przed i pooperacyjnym wykonano badania obrazowe MRI głowy wg jednolitego protokołu, badania okulistyczne z oceną ostrości wzroku i pola widzenia, a także badania hormonalne oceniające czynność układu podwzgórzowo--przysadkowego (ocena ciężaru właściwego i osmolalności moczu, poziom kortyzolu we krwi, oraz poziomy hormonów TSH, fT3 i fT4, LH, FSH i testosteronu). Wszyscy pacjenci byli leczeni operacyjnie z wykonaniem kraniotomii czołowej przypodstawnej, jednostronnej, czasami dwuczołowej i pterionalnej. W badaniach histopatologicznych potwierdzono usunięcie oponiaka guzka siodła. W 69 z 83 przypadków stan przed operacją nie różni się od stanu po operacji w zakresie badanych hormonów przysadkowych. W jednym uległ nawet poprawie. U 13 pacjentów wystąpiły zaburzenia hormonalne: w 5 przypadkach zaobserwowano pogorszenie czynności gonadotropowej, w 3 przypadkach zaobserwowano pogorszenie czynności tyreotropowej, w jednym stwierdzono zaburzenia czynności kortykotropowej, a w dwóch zaburzenia czynności kortykotropowej i tyreotropowej łącznie i w kolejnych dwóch przypadkach pogorszenie wszystkich składowych hormonalnych. W efekcie pooperacyjnym zwraca uwagę fakt,że funkcja przysadki reprezentowana przez cztery składowe (objawy moczówki prostej, czynność kortykotropowa, czynność tyreotropowa i czynność gonadotropowa) zależy istotnie statystycznie od objętości guza i to tak, że wzrost objętości guza powoduje obniżenie funkcji w co najmniej jednej ze składowych (tzn. korelacje są ujemnie istotne statystycznie). W grupie 83 chorych przed operacją stwierdzono: zaburzenia ostrości widzenia u 76 chorych (91%), pogorszenie pola widzenia u 74 chorych (89%). Po leczeniu operacyjnym u jednego chorego doszło do pogorszenia ostrości widzenia (przypadek 25), u 10 (12%) chorych stan ostrości widzenia nie uległ zmianie do co stanu wyjściowego, a u 72 (86%) pacjentów stwierdzono poprawę. W zakresie pola widzenia też tylko u jednego pacjenta stwierdzono pogorszenie (przypadek 25), stan bez zmian był u 9 (10%) chorych i poprawę pola widzenia stwierdzono u 73 (87%) pacjentów. W badaniu histopatologicznym stwierdzono, że u kobiet jak i mężczyzn najczęściej występuje meningioma meningotheliale (odpowiednio: K – 49,3%; M – 5%) i meningioma transitionale (odpowiednio: K – 36,6%; M – 16,7%). Nie obserwowano w badanej grupie istotnych powikłań pooperacyjnych wynikających z charakteru operacji. Pierwszy stopień doszczętności usunięcia guza wg skali Simpson wykonano u 4 pacjentów (5%), drugi stopień u 74 pacjentów (89%), trzeci stopień u 1 pacjenta (1,21%), czwarty stopień u trzech pacjentów (3,61%), a biopsji guza nie wykonywano u żadnego pacjenta. Tylko w dwóch przypadkach doszło do odrostu guza, co stanowi 2,5% całej badanej grypy. Wnioski: retrospektywna ocena wyników leczenia neurochirurgicznego oponiaków guzka siodła tureckiego z wykorzystaniem kraniotomii czołowej przypodstawnej jednostronnej przeprowadzonego we wszystkich przypadkach przez jednego chirurga wskazuje na wysoką skuteczność i bezpieczeństwo tego postępowania; przeprowadzone leczenie chirurgiczne miało nieznaczny, nieistotny statystycznie wpływ na czynność hormonalną układu podwzgórzowo-przysadkowego; potwierdzono wysoką skuteczność zaproponowanego postępowania w leczeniu zaburzeń widzenia u chorych leczonych z powodu oponiaka guzka siodła tureckiego; przeprowadzona analiza wykazała również, że przed i pooperacyjne oznaczenia hormonalne, poza badaniem okulistycznym, powinny być standardem postępowania u chorych leczonych z powodu oponiaka guzka siodła tureckiego.