Ocena badań spirometrycznych, cytogramu błony śluzowej nosa oraz stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym u dzieci z alergicznym nieżytem nosa

Abstract

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest procesem zapalnym błony śluzowej nosa, wywołanym głównie reakcją IgE-zależną w odpowiedzi na alergen. Do najczęściej uczulających alergenów wywołujących ANN należą: pyłki roślin wiatropylnych, roztocza kurzu domowego, alergeny grzybów pleśniowych oraz alergeny zwierząt. Charakterystycznymi objawami ANN są: wyciek surowiczej lub śluzowej wydzieliny z nosa, upośledzenie drożności nosa, świąd, kichanie. Objawy te trwają co najmniej jedną godzinę dziennie przez co najmniej dwa kolejne dni [7-9] i mogą ustępować samoistnie lub pod wpływem zastosowanego leczenia [10]. Alergiczny nieżyt nosa jest obecnie najczęstszą chorobą alergiczną na świecie – szacuje się, że choruje na nią ponad 500 mln ludzi. W Polsce według przeprowadzonych badań epidemiologicznych w latach 2006-2008 schorzenie to obserwuje się u 23,7% dzieci w wieku 6-7 lat i u 24,6% dzieci w wieku 13-14 lat, zaś u młodych dorosłych (35-44 rż.) występuje w 21% przypadków [28]. Uważa się, iż ANN jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju astmy. Od 10 do 50% populacji z ANN choruje na astmę [10,12, 250]. Celem głównym pracy była próba oceny zagrożenia rozwojem astmy u dzieci chorujących na alergiczny nieżyt nosa. Ponadto zamierzano określić związek ANN z fenotypem komórek błony śluzowej nosa oraz ustalić czy u dzieci z ANN występuje zapalenie dolnych dróg oddechowych (na podstawie oznaczania stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym – FeNO) i cechy obturacji oskrzeli (przy pomocy badania spirometrycznego). Badaniem objęto 60 dzieci (29 dziewcząt i 31 chłopców) w wieku 6-18 lat (średnia wieku – 10,4 lat), które pozostawały pod opieką Kliniki Pediatrii, Nefrologii i Alergologii Dziecięcej WIM oraz Przyklinicznej Poradni Alergologicznej w latach 2011-2014. Dzieci podzielono na 2 grupy: Grupa I (Grupa badana) z rozpoznanym ANN liczyła 37 dzieci: 17 dziewcząt i 20 chłopców w wieku 6-18 lat (średnia wieku – 10,4) oraz Grupa II (Grupa referencyjna) – diagnozowana z powodu nawracających infekcji układu oddechowego, nawracających nieżytów nosa, z ujemnym wynikiem punktowych testów skórnych z alergenami wziewnymi, stanowiło ją 23 dzieci: 11 dziewcząt i 12 chłopców w wieku od 6 do 12 lat ( średnia wieku - 10,8). Grupę I w przebiegu 3-letniego okresu obserwacji podzielono na dwie podgrupy: Ia i Ib. Do podgrupy Ia zaliczono 34 dzieci z ANN, które w okresie obserwacji nie demonstrowały objawów astmy. Do podgrupy Ib włączono 3 dzieci z ANN, u których w okresie obserwacji rozpoznano astmę. W obu grupach wykonywano następujące badania: punktowe testy skórne (PTS) z alergenami wziewnymi (zestaw alergenów do PTS firmy Allergopharma), cytologię złuszczeniową komórek błony śluzowej nosa (barwienie metodą hematoksylina – eozyna), pomiary stężenie tlenku azotu w powietrzu wydychanym –FeNO (przy pomocy aparatu firmy MS Medi Soft). Co 3-4 miesiące była przeprowadzana ocena kliniczna oraz wykonywano badanie spirometryczne (przy użyciu spirometru Lungtest 1000 firmy MES). U dzieci z granicznymi wartościami parametrów spirometrycznych i/lub objawami sugerującymi astmę wykonywano próbę rozkurczową z β2-mimetykiem krótkodziałającym. W badanej grupie dzieci z ANN dominował eozynofilowy fenotyp cytogramu błony śluzowej nosa, zaś w grupie referencyjnej – neutrofilowy. Różnica ta była istotnie znamienna statystycznie. U większości dzieci stężenia FeNO były w granicach normy dla wieku i nie stwierdzano istotnej statystycznie różnicy pomiędzy grupą badaną i referencyjną. Również wykonywane badania spirometryczne początkowe i kolejno w czasie badań kontrolnych co 3-4 miesiące były prawidłowe. Pomimo tego, że wyniki badań stężenia FeNO i badania spirometryczne były prawidłowe rodzice trójki dzieci w końcowej fazie trzyletniej obserwacji zaczęli zgłaszać objawy mogące sugerować rozwój u ich dzieci astmy. Zgłaszane objawy to: kaszel w nocy niezwiązany z infekcją, kaszel po wysiłku, gorsza tolerancja wysiłku. U dzieci tych wykonano próbę rozkurczową z β2-mimetykiem krótkodziałającym, która u wszystkich wypadła dodatnio. W oparciu o stwierdzane objawy kliniczne, dodatni osobniczy i rodzinny wywiad alergologiczny, dodatnie testy skórne z alergenami wziewnymi oraz dodatnią próbę rozkurczową u dzieci tych rozpoznano astmę – stanowiło to 8,1% badanych. W dostępnym piśmiennictwie częstość rozwoju astmy u osób z ANN oceniano na 10-50%. Być może mniejsza ilość dzieci z rozpoznaną astmą w badanej grupie wynika z małej liczebnie grupy obserwowanej, ewentualnie zbyt krótkim okresem obserwacji lub dobrze prowadzonym procesem leczniczym ANN. Na podstawie przeprowadzonych badań ustalono następujące wnioski: ANN jest czynnikiem ryzyka rozwoju astmy –u 8,1% dzieci z ANN w czasie trzyletniej obserwacji rozwinęła się astma, charakterystycznym fenotypem cytogramu błony śluzowej nosa u dzieci z ANN jest fenotyp eozynofilowy, badanie spirometryczne u dzieci z ANN, które rozwinęły kliniczne objawy astmy może być prawidłowe, natomiast wykonanie próby rozkurczowej może potwierdzić rozpoznanie astmy, prawidłowe wyniki badań spirometrycznych oraz niskie stężenia FeNO u większości obserwowanych dzieci z ANN sugerujące brak toczenia się procesu zapalnego w dolnych drogach oddechowych mogą być związane z dobrą kontrolą ANN w wyniku prowadzonego leczenia.