Psychologiczne uwarunkowania radzenia sobie z chorobą przez pacjentów leczonych dializami

Abstract

Liczne są doniesienia o rozpowszechnieniu depresji oraz problemów ze współpracą z personelem medycznym wśród chorych leczonych dializami. Wskazuje się, że pogorszenie nastroju chorych może wpływać negatywnie na przestrzeganie zaleceń lekarskich, a także na związek indywidualnych cech psychologicznych (jak style radzenia sobie ze stresem) z przystosowaniem do dializoterapii. Celem było określenie czynników korzystnych i niekorzystnych dla adaptacji pacjentów leczonych dializami z uwzględnieniem formy dializoterapii. Zbadano 92 chorych leczonych dializami z powodu schyłkowej niewydolności nerek (SNN), w tym 62 leczonych hemodializą (HD) i 30 dializą otrzewnową (DO). Zastosowano Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych CISS oraz Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia GHQ-28; ponadto dane demograficzne,psychospołeczne (w tym dotyczące wsparcia społecznego) i z wywiadu klinicznego. Pomiaru współpracy chorego z personelem medycznym dokonano za pomocą: własnej Skali Oceny Współpracy Pacjenta Leczonego Dializami; oceny stężenia fosforu w surowicy krwi oraz oceny przestrzegania reżimu płynowego. Grupa HD w porównaniu z DO miała gorsze wyniki w skalach Objawów Somatycznych oraz Niepokoju i Bezsenności, a także współpracy; w grupie HD bardziej nasilony był styl skoncentrowany na zadaniu (SSZ) i styl skoncentrowany na unikaniu (SSU). Styl skoncentrowany na emocjach (SSE) oraz angażowanie się w czynności zastępcze (ACZ) wiązały się z gorszym stanem psychicznym. Związki stylów radzenia sobie ze stresem i współpracy były niejednoznaczne. Wbrew przewidywaniom, SSZ był bardziej nasilony u chorych obiektywnie zakwalifikowanych jako „przewodnieni”. Gorszy stan psychiczny współwystępował z problemami we współpracy na wielu wymiarach. Różnice dotyczące form dializy HD/DO: Stan psychiczny był istotnym predyktorem współpracy, ale tylko w grupie chorych leczonych HD. W grupie HD SSZ był predyktorem lepszego stanu psychicznego, ale negatywnie wpływał na współpracę. SSU był niekorzystny dla samopoczucia, a korzystny dla współpracy. W grupie DO SSU zmniejszał ilość konfliktów z personelem medycznym, natomiast SSE był jednoznacznie nieadaptacyjny (zarówno dla samopoczucia psychicznego, jak współpracy). Analizy dodatkowe wykazały, że najistotniejsze zmienne związane ze stanem psychicznym to SSE i SSZ oraz wsparcie społeczne. Ponadto, im starsi pacjenci, tym lepiej przestrzegali zaleceń lekarskich. Wnioski: występują różnice między grupami HD i DO w zakresie stylów radzenia sobie ze stresem, stanu psychicznego oraz współpracy chorych z personelem medycznym, style radzenia sobie ze stresem mają znaczący związek ze stanem psychicznym, ale ich związki ze współpracą nie są jednoznaczne; gorszy stan psychiczny ma wpływ na obniżenie poziomu współpracy, najistotniejsze zmienne wpływające na stan psychiczny to style radzenia sobie ze stresem oraz wsparcie społeczne, stan psychiczny jest ważniejszym predyktorem współpracy w grupie HD, niż w grupie DO; styl emocjonalny jest niekorzystny zarówno dla współpracy, jak stanu psychicznego w grupie DO.